بررسی برخی صفات فیزیولوژیکی تحمل به خشکی در ارقام هیبرید ذرت (zea mays l.)

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیکی و زراعی در ارقام هیبرید ذرت (zea mays l.) پژوهشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در تابستان 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. سطوح تنش شامل(آبیاری مطلوب، تنش در مرحله کاکل دهی و تنش در مرحله خمیری شدن دانه) در کرت های اصلی و ارقام هیبرید شامل(سینگل کراس647،704 و500) در کرت های فرعی با چهار تکرار قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که تاثیر کمبود آب بر عملکرد و اجزاء عملکرد دانه معنی دار بود و تنش خشکی باعث کاهش عملکرد دانه در دو مرحله تنش نسبت به شاهد در هر سه رقم شد. بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم 704 به میزان11150 کیلوگرم در هکتار از آبیاری مطلوب به دست آمد. تنش در مرحله کاکل دهی بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد داشت و باعث کاهش شدید عملکرد در ارقام مورد مطالعه شد. به طوری که در ارقام 704، 647 و 500 به ترتیب کاهش 56، 39 و 38 درصدی عملکرد دانه را موجب شد. در مرحله کاکل دهی بیشترین کاهش عملکرد دانه مربوط به رقم 704 بود. در صورتی که رقم 500 در این مرحله دارای بیشترین عملکرد دانه بود. همچنین سطوح تنش تاثیر معنی داری بر صفات فیزیولوژیک داشتند. تنش در مرحله کاکل دهی در ارقام ذکر شده در بالا به ترتیب کاهش 8، 22 و 42 درصدی در سرعت فتوسنتز را موجب شد. تنش ایجاد شده در هر دو مرحله باعث کاهش هدایت مزوفیلی در ارقام شد که کاهش آن در مرحله خمیری شدن دانه نسبت به مرحله کاکل دهی به دلیل پیر شدن بافت برگ بیشتر بود. پایداری غشاء سلولی در دو مرحله یکی 30 روز پس از کاشت برای پیش بینی رقم مقاوم و دیگری در مراحلی که به گیاه تنش وارد شد اندازه گیری شد که نتایج تا حدود زیادی با هم همخوانی داشت. علی رغم طولانی تر بودن دوره رشد ارقام 704 و 647 نسبت به رقم 500 و فتوسنتز بیشتر در طول دوره رشد، رقم 500 در شرایط تنش دارای موفقیت بهتری از لحاظ تحمل به خشکی و حفظ عملکرد بود. این برتری مربوط به میزان انتقال مجدد در این رقم و سهم آن در عملکرد دانه می شود. در شرایط تنش خشکی میزان انتقال مجدد در رقم 500 نسبت به ارقام دیگر بیشتر بود و همچنین سهم انتقال مجدد از ساقه در عملکرد دانه در رقم 500 تحت شرایط تنش خشکی نسبت به دو رقم دیگر افزایش داشت.